Od kilku lat trwały prace związane z uporządkowaniem cmentarza żydowskiego w Ryczywole, które zostały zapoczątkowane wraz z momentem odnalezienia żydowskich macew w 2013 r. Inicjatorami stworzenia lapidarium na terenie kirkutu byli p. Robert Zimny i p. Jacek Dereżyński. Rozpoczęcie prac wiązało się z koniecznością wystąpienia o stosowne uzgodnienia i opinie do Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy, Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Uzgodnienia zakończyły się sukcesem i pozwoliły na rozpoczęcie prac porządkujących lapidarium. Dzięki działaniom podejmowanym przez inicjatorów oraz licznych wolontariuszy uporządkowano teren kirkutu, odbudowano dawny mur, powstało miejsce dla posadowienia pamiątkowych macew żydowskich oraz zagospodarowano otoczenie. Na odbudowanym murze cmentarza zostały zamontowane tablice edukacyjne oraz pamiątkowa tablica kamienna, na której w języku polskim oraz hebrajskim upamiętniono spoczywających Żydów z Ryczywołu i okolic. Dla zwiedzających powstała ławeczka nazwana ławką Eryka Krona. Ponadto, chcąc ułatwić przyjezdnym dotarcie na miejsce kirkutu, przy drodze gminnej zostały zamontowane tabliczki kierunkowe. Poszczególne zadania zostały sfinansowane z budżetu gminy oraz funduszu sołeckiego sołectwa Ryczywół.
Uwieńczeniem prac było uroczyste otwarcie lapidarium, które odbyło się dnia 5 września 2021 r. Na uroczystości obecni byli przedstawiciele Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Poznaniu na czele z Przewodniczącą Panią Alicją Kobus oraz Rabinem Panem Pawłem Mazurem, Wójt Gminy Ryczywół Pan Henryk Szrama, proboszcz Parafii pw. Św. Mikołaja w Ryczywole ks. Grzegorz Mazurkiewicz, lokalny poeta Pan Henryk Wojtysiak, pracownicy Archiwum Państwowego w Poznaniu, pracownicy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, przedstawiciel Urzędu Miejskiego w Obornikach oraz Powiatu Obornickiego, Przewodniczący Rady Gminy Ryczywół Pan Łukasz Krzyśko, Sekretarz Gminy Pani Janina Feldmann, Skarbnik Gminy Pani Agnieszka Kostyk, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Ryczywole Pani Anna Nowicka, dyrektorzy szkół – Pani Krystyna Skrzypek oraz Pan Ziemowit Chudziński, kierownik Biblioteki Publicznej w Ryczywole Pani Stefania Zielińska, sołtys sołectwa Ryczywół Pani Anna Jęśko, lokalni regionaliści, pracownicy okolicznych muzeów, osoby pracujące wraz z Inicjatorami przy odbudowie lapidarium, lokalni przedsiębiorcy, przedstawiciele Urzędu Gminy w Ryczywole oraz pozostałe osoby mające znaczny wpływ na powstanie tego miejsca. Podczas uroczystości Pan Henryk Wojtysiak wyrecytował wiersze własnego autorstwa pt. „Kirkut” oraz „Ryczywolski kirkut”, które powstały na okoliczność otwarcia lapidarium. Następnie Rabin Pan Paweł Mazur oraz ks. proboszcz Grzegorz Mazurkiewicz pomodlili się za dusze zmarłych spoczywających na cmentarzu. Po oficjalnym odsłonięciu tablicy pamiątkowej, zgromadzeni goście zostali zaproszeni do Hali Widowiskowo–Sportowej, gdzie Pan Jacek Dereżyński oraz Pan Robert Zimny przedstawili prezentację, podczas której opowiedzieli całą historię począwszy od momentu odnalezienia macew poprzez procedury uzgadniające m.in. z Komisją Rabiniczną ds. Cmentarzy aż do momentu zakończenia prac nad odbudową.
Warto nadmienić, iż w Urzędzie Gminy w Ryczywole dostępne są ulotki, które prezentują historię Ryczywolskich Żydów od momentu przybycia na tutejsze tereny aż do dnia dzisiejszego. Ponadto, poniżej zamieszczone są kody QR przekierowujące do filmu pt. „Śladami Ryczywolskich Żydów” oraz nagrania audio – przewodnika po cmentarzu żydowskim, które powstały we współpracy z Obornickim Ośrodkiem Kultury w Obornikach. Kody znajdują się również na cmentarzu żydowskim na zamontowanych tablicach edukacyjnych oraz na ulotce. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z ich treścią.
1. Reportaż: Śladami ryczywolskich Żydów 2. Przewodnik po Cmentarzu Żydowskim w Ryczywole
Kody QR zostały udostępnione na prośbę Pana Roberta Zimnego, po otrzymaniu zgody Obornickiego Ośrodka Kultury w Obornikach.
